M.Ö. 3000 yıllarında yaşamış olan tarihçi Berose’ye göre, Fırat Kıyılarında konaklayan halk, denizden gelen yan insan yan balık şeklinde yaratıklar tarafından eğitilmişti. Bu etim nenin altında denizli bîr ırkın etkisi apaçık seçiliyor. Buna karşılık, Sümer mimarisinde öze! bir ver tutan çok katlı kulelerden hareket eden bir başka görüş, Sümeriik’rin dağlık bölgeden geldiklerini ilen sürer.

Bir kez daha karanlıktan çıkan ve bin yıl içinde büyük bir uygarlık kuran bir toplumla karşılaşıyoruz Astronomi bilgileri geniş, matematik bilgileri şaşntıa (Ninive kalıntılarında bulunan bir hesap 195.955.200.000.000 sayısına kadar varu), atlan, mimari teknikleri kusursuz olan bir toplumdur bunlar.
Din burada da .ıfcır basar; büyücülük ve gizemcilik de çok gelişkindir. Lugal adı verilen rahip krallann heykeli tapmaklara dikilir ve her şehirde Ziggurat (tepesinde bir tapınak gözlemevi bulunan çok katlı kule) yapımı yari koşuluyor. Ziggurat. özellikle gözlemevi görevi de yaptığından, Sümerlilerin dinsel bilimsei yaşantılarında önemli bir yer tutar.

Bütün eski uygarlıklar gibi Sümcrlllcr de astronomiye, uzay bilgisine büyük bir değer tanımışlardı. Böylece Ay’ın hareketlerini, başlıca gezegenlerin Saturn, Merih, Venüs) durumlarını, durağan yıldızların arasındaki uzaklıktan inceleyerek çağdaf bilgilerimize yakın sonuçlara varmışlardı.

Başta bilimsel bir açıdan hareket eden uzay incelemeleri, bir noktadan sonra olayları yorumlayan, ilerisini öngören, giderek olayları tayin eden astorolojiye karışıyor. Üstelik buna din! inançlar eklenince, Ay ve Güneş tannlann merkezi sayılınca astronomi matematik astroloji’din dörtlüsü çok karmaşık bir durum kazanıyor.
Bir Sümer yazıtında: “Sonra Tufan oldu ve Tufan’m arkasından Krallar bir kez daha gökten indiler ‘ deniliyor. Bu krallann kimler olduğu bilinmiyor ama, yazıt, Sü mcrlılerin uzayla yeryüzü arasında bir ilişki kurduklarını belgeliyor. Belki bu Krallar, licrodotos’un anlattığı gibi Zigguratların tepelerine bırakılan Kral kızlarını ziyaret etmeye gelen Taunlardır.

Sümer mitolojisi incelenince, Tannlann çoğu zaman iman şekli almadıktan görülür. Genellikle simgelerle verilir bu Tanrılar ve en çok kullanılan simge yıldız ya da yıldızların çevresinde dönen değişik boydaki gezegenlerdir. Kabartmalarda görülen yıldız başlıklı, kanatlı kürelere binmiş, uzaydan gelen Tanrılardır bunlar.
Tarih, sınırlarım zorla ya zortaya, Sümcrlilerin tarihini 5000 ya da 6000 yıl geriye götürüyor; buna karşılık Gar Kobeh ve Baradostiyan’da 40 ile 30.000 yıl önce işletilen taş ocaklan. Tepe Atiatta 13Ü00 yıllık mezarlar ve Şandiyar mağarasında 45.000 yıl öncesine ait iskeletler bu lunmuştur. Oyle görünüyor ki bilinen tarihin sınırlarını daha da zorlamak gerekiyor. Şuurlar zorlanıp kazılardan daha ilginç malzemeler ve bilgiler elde edilince, karanlık
kalan noktalar belki aydınlanacak, Sümerlilerde bir tutku haline gelen uzay yeryüzü ilişkisi de doyurucu bir açıklamaya kavuşacaktır.

Bazı arkeolojik esrarları içine alan bu bölümün son omeği, İngiltere’de Salisbury yaylasında yükselen tarihöncesi çağların başka bir tanığıdır: Stonehenge ya da dünyanın en büyük ve karmaşık taş dairesi.
Stonehenge ilk olarak 17. yüzyılda John Aubray ta rahndan bilimsel bir şekilde incelendi; 18. yüzyılda Wil liam Stukeley daire şeklinde yükselen kocaman taş bloklarının planını çizdi; 1919’da ilk kazılar başladı. Genel olarak Stonehenge, M.Ö. 1800 yıllarına ait, dini bir yer sayılmakta. 1950 1964 yıllan arasında yapılan kazılar ve a raştırmalann aonunda buranın tarihi üç ayn döneme ayrılmıştır İlk inşaatın yapıldığı M.Ö. 1800 yıllan; dört tonluk taşlann yerleştirildiği M.Ö. 1700 1600 yıllan; Sto nehenge’in yeniden düzenlendiği MÖ. 1500 yıllan.
Stonehenge, dikey ve yatay taş bloklardan meydana gelmiş doğal bir tapınaktır. Yaptıranda kullanılan malzemelerle tapınağın biçimi bildiğimiz tarihöncesi insanının yeteneklerini kat kat aşar. Tapmak, iki dış dairenin içinde yükselen iki yaran daire ve en ortada yer alan taş bir sunaktan oluşur. Ancak Stonehenge’i sadece bir tapınak olarak aayan geleneksel arkeolojiye karşı birçok araştırmacı burayı bir gözlemevi kabul eder. Üstelik, tarih öncesi bir çağ için çok ileri sayılan bir gözlemevi.

Bugün Stonehengc de görülen başlıca ilginç noktalar şunlardır 1)90 m çapında. 56 çukuru olan Aubrey dairesi, 2) 30 m çapında. 30 tek parçalı taşla süslenmiş Saracen dairesi, 3) Hele taşı. 4) Allı dikey s,ra halindeki birkaç çukur, 5) Aubrey dairesiyle bağlantılı görünen iki taşla iki Çukur.
1901 yılında Stonchcnge’de iner İrmeler yapan Loc br, dairelerin arasında açılan caddenin yaz ortalarında |ÛMfln durumunu gösterdiği sonucuna varmıştı. 62 yıl aonr , bir IBM 70901 Locker’in araştırmalarını değerlendirip derinleştirmeye çalışan I hıvkins, ilginç keşifler yapmıştır.
Taşların düzeni açık bir şekilde ayın ve güneyin hareketlerini belirtiyor, hattâ bununla yetinmeyerek Sto nehenge’dekl taylar, çukurlar, taş ve çukur orantıları 4000 yıl öncesi lns.ınl.ırmııı gözüyle gökyüzünün Adeta kutunuz bir haritasını çiziyordu.

Stonehenge’i kimlerin yarattığı bilinmiyor. Bunlar, tarihöncesi çağının ilkel Ingiliz, kavimler!. Girit’ten gelip Mısırlıların tekniğini uygulayan göçebeler, ya da Kelt rahipleri olabilir. Arkeoloji bu sorulara kesin bir karşılık veremez. Ancak, meraklı bazı araştırmacılar, destan ve efsanelere dayanarak birtakım görüşler öne sürüyorlar. Kimisi Stonehenge’in mitoslara karışan kayıp ülke Hi pvrbore’de tapmak görevi görürken sonradan Ingiltere’ye la’indığuu; kimisi de uzaydan gelen bir ırk tarafından eski K l: rahiplerine öğretilen gizli bir bilim sayesinde burasının yapıldığını kabul eder.

Peru’dan Ingiltere ve kadar görkemli uygarlıklar zincirinde birtakım esrarlar, karanlık, zıt olaylarla karşılaşıldı. Zaman zaman, bunlara bir çeşit açıklık getirebilmek için, destanlara, efsanelere değinildi, inanılır inanılmaz görüşler ileri sürüldü. Sürekli olarak, dinî i nançlarda ya da bilimsel araştırmalarda bir uzay so runuyle karylayıidı.

Bu durumu doğal kabul etmek gerekir; çünkü ilkel çağlardan günümüze kadar insanoğlunun başlıca merak, kuşku ve araştırma konusu, olağanüstü olayla n yaratan e doğaüstü yaratıkları. Tanrıları barındıran, ölçüleri sap tayan, evrensel ölçünün ta kendisi olan uzay olmuştur.

Bir önceki yazımız olan Kahve falında uçak başlıklı makalemizde falda bozuk para, falda jeton görmek ve Kahve falında jilet hakkında bilgiler verilmektedir.