Gerçekten de uzakta olmalarına rağmen, gökyüzünde çıplak gözle görebildiğimiz en parlak ve en büyük iki şey Ay ve Güneş’tir. (Tabii ki Güneş’e asla çıplak gözle bakmamalıyız). Güneş bizim yıldızımızdır. Isınmamızı ve aydınlanmamızı sağlayan, inanılmaz boyutlarda enerji yaymakta olan dev bir ateş topudur. Ay ise sadece güneş ışığını yansıtarak parlayan dev bir kaya parçasıdır.

Küçük Dev Büyük Cüce

Güneş ve ay dünyadan bakıldığında neredeyse aynı boyutta görünür. Bunun nedeni ise yalnızca ilginç bir rastlantıdan ibarettir.
•    Güneşin çevresi 1.400.000 kilometre, ayın çevresi ise 4500 kilometredir. Yani Güneş, Ay’dan yaklaşık 400 kat daha büyüktür.
•    Dünyadan 150.000.000 kilometre uzakta bulunan Güneş, dünyaya uzaklığı 384.000 kilometre olan Ay’dan yaklaşık 400 kat daha uzaktadır.
Dünyanın Yörüngesi

Takvim Ayı Netfiil
Takvim ayları kafa karıştırır; Takvim ayına gerçekte “aylık” veya “ayıncı” denmesi gerekir çünkü sözcüğün kökeni uydumuz olan ayın bir tam turudur. Uydumuzun bir dönüşünü tamamlaması tam olarak bir ay almaz; Gerçekte 27.3 günde tamamlanır. Ama her nasılsa bir dolunaydan diğerine geçen süre 29 gündür. Bu fazladan zaman, Dünyanın da hareket etmesinden ve bu sürede ay’m biraz geride kalmasından dolayı ortaya çıkar. Yani bu durumda her ay 29 gün çekmektedir: Takvimimize göre ayların 28 ile 31 gün arasında farklı değerler almasının nedeni zavallı ayın hızını doğru ayarlamaması değil, birkaç yüzytlönce Papa nın ayların farklı uzunlukta olmalarına karar

Aynı Eski Yüz
Yine bir tesadüf eseri Ay’ın kendi ekseni etrafında bir tur dönmesi de, Dünya etrafında bir tur dönmesi ile aynı zamanı alır (27.3 gün). Yani Ay’ın hep aynı yüzü bize dönük kalır, diğer yüzü saklıdır. Bu saklı kısım ilk defa 1959 yılında ayın arka tarafına geçmeyi başaran bir uzay aracı sayesinde görülmüştür. Bu dönüş zamanlarının aynı olmasının asıl nedeni bir tesadüf değildir. Ay’ın dünya etrafındaki dönüşü, Dünya’nın Ay’a uyguladığı çekim kuvveti ile kontrol edilir. Bu olaya astronomlar “dönen yörünge çifti’’ derler.

Gelgit (MedCezir) Kontrolü
Her 12 saatte bir deniz biraz yükselir ve sonra tekrar alçalır. Bu yükselip alçalmalara gelgit (eski: medcezir) denir ve bunun suçu Ay’a yüklenir. Aradaki mesafe çok büyük olabilir ama, ayın çekimi, katı dünyanın çevresindeki okyanusları kendine doğru çekip dünyanın görünüşünü yumurta biçimine sokar. (Eğer dünya bu kadar katı ve sert olmasaydı o da yumurta biçimine girerdi).

Bu da dünyanın her iki tarafındaki sularda bir yükselme yaratır. Dünya döndükçe, bu şişkinlikler, ayın altında kalan bölgede ve bunun tam karşısında, aynı bölgede kalırlar. Bunun etkisi olarak bu yükselip alçalmalar, dünya döndükçe tüm dünyayı dolaşırlar. Gerçekte, kıtalar, bu yükselen dalgaların etki alanından geçerler ve karmaşık bir şekilde oluşan gelgit sularına maruz kalırlar. Güneş, aya nazaran daha uzaktadır ama o kadar büyüktür ki, oluşturduğu çekim yine de gelgit olayına neden olur. Ay ve Güneş, yeni ay ve dolunay evrelerinde aynı hizaya geldiklerinde, çekim kuvvetleri aynı yönde etki yapar ve yüksek gelgit dalgalarına (med) neden olurlar. Bu aşamaya Bakar yükselmesi denir. Yarımay evresinde Güneş’le Ay birbirine 90° açı yaptıklarında birbirinin etkisini azaltırlar ve buna Neap yükselmesi denir.

Çeken Güç: Yerçekimi
Yerçekimi bizi yeryüzünde tutan, eşyaların yere doğru hareketini sağlayan, yıldız ve gezegenlerin her türlü hareketini kontrol eden bir güçtür. Evrendeki her küçük zerrecik bir diğeri tarafından işte bu gizem dolu güç tarafından çekilir. Bir şey ne kadar büyük ağır ve yakınsa, o kadar kuvvetli bir çekim yaratır. Güneş’in çekim kuvveti uzayın milyonlarca kilometre uzaklıklarından bile hissedilebilir.
Dünya Güneş’ten küçüktür ancak Ay’ın kendi etrafında dönmesine yetecek kadar büyüklükte bir çekim gücüne sahiptir. Bir portakalın çekim kuvveti Dünya’nınkinden kat kat daha azdır. İşte bu da elinizden düşen bir portakalın neden yukarı değil de aşağı doğru bir hareket yaptığını açıklıyor.

Yer Çekimi Ne Yapar?
•    Ay’ın Dünya etrafında dönmesini sağlar.
•    Gezegenlerin Güneş çevresinde dönmesini sağlar.
•    Dünya’mızın parçalara ayrılmamasın sağlar.
•    Güneş’i kendi üzerine sıkıştırıp yoğunlaştırarak yanmaya devam etmesini sağlar.
•    Sizi yerde tutar.
•    Cisimlerin yere doğru hareketini sağlar.
•    İp cambazlığını zor bir meslek haline getirir.

ay ve güneş uyumu,falda ay,falda güneş

Bir önceki yazımız olan Gökyüzü dönüyor mu? başlıklı makalemizde gökyüzü döner mi, gökyüzü neye benzer ve gökyüzünün yapısı hakkında bilgiler verilmektedir.