GÖZLEM: Herhangi bir şey olduysa, gerçekte ne oldu ? Savlanan güç, deneyim, varlık ya da teknikle, söylendiğine göre uyum içindeki gözlemleri, olabildiğince doğru bir şekilde tanımlayın. Bu gözlemlerin güvenilirlik derecesini değerlendirmeye çalışın.
Eğer güvenilir değillerse, açıklanacak bir şey yoktur; güvenilir iseler, bunları açıklamanın yollarını düşünün.

HİPOTEZ: Gerçekten bir şey olduysa, bu nasıl açıklanabilir?
Açıklamanın yanlışlanabilir olup olmadığını belirle: Yanlış olduğu herhangi bir sınavla gösterilebilir mi? Açıklama yanlışlanabilir değilse, bu bilimsel bir açıklama değildir.
Konu ile bağlantılı ve ilgili bilimsel açıklamaları bulmaya çalışın. Eğer gözlemler bu açıklamalar ile uyum içindeyse, diğer açıklamalar gerekli değildir.

Gözlemler bu biçimde açıklanamaz iseler, diğer açıklamaları inceleyin. Güç, deneyim, varlık ya da teknikle uyum içinde olduğu savlanan gözlemleri tanımlayın. Eğer varsa, bu açıklama ile normal olarak kabul edilenler arasındaki uyuşmazlıklara dikkat çekin. Bu süreçte, yeni açıklamanın kabul edilmesinin iyice desteklenen bilimsel bir hipotezden vazgeçmeyi gerektirip gerektirmeyeceğini belirleyin.

ÖNGÖRÜ: Hipotez doğruysa, hangi yeni gözlemler beklenebilir.
Olabildiğince yanlışsız bir biçimde, hipotez doğru ise, açıkça belirlenmiş, uygun biçimde denetlenen deneysel koşullar altında gözlenmesi bekleneni tanımlayın.

DENEY: Aslında ne gözledi?
Bu koşullar ortaya konduğunda ne olacağını gözle ve bu durumda sınama gerçekleşir.

YENİDEN ÇEVRİM: Gerçekte gözlenenler ile beklenenler ne kadar benziyorlar?
Deney sonuçlarının öngörülmüş olanlarla uyum içinde olup olmadığına karar verin. Deney sonuçları ve öngörülerin birbirlerine uymaları ölçüsünde yeni hipotez desteklenir. Birbirlerine uymadıkları durumda ise, yeni açıklama değiştirilmeli ya da reddedilmelidir. Sonuçların açık olmadığı durumlarda yeni deneyler kurun ve yürütün.

Bir önceki yazımız olan DİŞİ KEÇİ’NİN KALBİ başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.