TRENLE RACASTAN GEZİM

Hindistan’ın kuzeybatısına ilk kez gidenler için…

Oxford yıllarımda sürekli seyahat ederdim; bir keresinde Hindistan’ı bilen dostlarımdan yardım istedim. Üniversite ile ilişkileri olan ve Hindistan’a ilk kez gidecek kişilere tur düzenleyen bu dostlarımın hepsi mutlaka tek bir bölge seçmemi söyleyerek aynı öğüdü vermişti. Zaten on beş günlük gezim, bu muazzam ülkeyi ne kadar kapsayabilirdi ki? ikinci olarak, ülke içinde tren yolculuğu yapmamı önerdiler. Karayollarında dünyanın en tehlikeli kazaları oluyordu ama demiryolları İngilizlerin bir mirası sayılırdı ve nispeten güvenliydi. Son olarak da, doğru mevsimi seçmem gerektiğini söylediler.

Ne çok sıcak ne de dinmek bilmeyen yağmurlarla geçen muson mevsimi uygundu.
Düşündüm taşındım ve Racastan’a gitmeye karar verdim. Kuzeybatıda kurak bir bölgeydi ama bir zamanlar racaların muazzam kaleler ve saraylar inşa ettirdiği ve gösterişli bir saltanat yaşadığı bir yerdi. Görmek istediğim dört kent vardı: Jodhpur, Jaisalmer, Udaipur ve Jaipur.

Dördüne de trenle kolayca gidebilirdim. Bölgeye gitmek için en uygun zaman Kasım ile Şubat ayları arasıydı ve benim Aralık tatilim tam da bu döneme denk geliyordu.

Dahası, seyahat için danıştığım dostlarım bana bütün yolculuk programımı hazırlamakla kalmadılar biri benimle bu seyahate gelmeye de karar verdi. Oxford mezunu bir gazeteci olan bu dostum daha önce Hindistan’da birkaç ay kalmıştı.

Hint hükümetinin turizm gelirlerini artırmaya yönelik politikası çerçevesinde, özellikle demiryollarında yabancılara özel indirimler yapılıyordu. Yeni Delhi’ye kadar uçakla gidip havalanından tren istasyonuna geçtiğimizde bayağı büyük bir kalabalığı görünce pek şaşırmadık.

Bilet gişelerinde uzun kuyruklar oluşmuştu. Ayakkabıdan portakala kadar akla gelebilecek her şeyi satan işportacılar ve çoğu çocuk olan dilenciler ayrıca bir kalabalık oluşturuyordu. Biz dosdoğru Turizm Bürosu’na giderek on beş günlük birinci sınıf biletlerimizi alacaktık. Fakat bu, yapacağımız seyahatler için tek tek bilet almaktan daha pahalıya geliyordu.

Ancak bu biletlerimiz kuyruklarda zaman kaybetmemizi önleyeceği için aradaki farka değerdi.
Birkaç saat çevrede dolaşıp istasyona döndüğümüzde kompartımanımız hazırdı ve istediğimiz gibi sadece iki yataklı bir kompartıman ayrılmıştı. Hindistan’da birinci sınıf kompartıman anlayışı, tam olarak Batılı bir zihniyete uymuyordu. Kişi başına düşen ulusal gelirin günde bir doların altında olduğu bir ülkede de daha fazlasını beklemek yanlış olurdu.

Yerler ve camlar pek temiz sayılmazdı; ama tren tam zamanında hareket etti. Bir süre rom içen subaylarla sohbet ettikten sonra trenin tatlı sallantısıyla güzel bir uyku çektik.

Birinci sınıf yolcular için genellikle yemek servisi oluyordu. Nitekim ertesi sabah kapımıza omletlerimizle birlikte kahve termoslarımız geldi. Görevli, Jodhpur’a varmak üzere olduğumuzu da bildirmişti ama camdan dışarı baktığımda sadece çıplak bir çöl alan gördüm. Ancak, kentin içine doğru girerken, dostlarımın anlattığı Racastan’a geldiğimizi anladım…

İstasyondan çıkar çıkmaz karmakarışık sokakların arasından içgüdülerimizle Mehrangarth Kalesi’ne giden yolu bulduk. Rudyard Kipling’in ‘melekler, periler ve devler tarafından yaratılmış’ diye tanımladığı on beşinci yüzyıl yapısının çevresinde rengârenk giysileriyle çocuklar dolaşıyor, inekler otluyordu. Sıra sıra dükkânların bulunduğu daracık sokakların arasında kalan kırmızı kumtaşından yapılmış kalenin fotoğraflarını çektim. Durduğum yerde makinem kendi kendine çalışıyordu sanki. Bir anda o kadar çok fotoğraf çekmiştim ki, yanımda yeteri kadar film getirmediğime pişman oldum.

• 29 Ocak 2015
• Yorum yapılmamış
• Her Telden

Kuantumu kullanma yolları

Daha genel bir düzeyde ve ifadenin en yaygın kullanıldığı anlamıyla dünya görüşü, benlik anlayışını, ben ve ötekilerin anlatımını ve tüm bunlann daha geniş bir dünyayla (Doğayla ve diğer yaratıklarla bir bütün olarak çevreyle, gezegenle evrenle ve son olarak tannyla) ilişkisini, her şeyi kapsayan bir maksat veya bir yön duygusuyla birlikte bütünleştiren bir temadır. Bu düzeyde hepimiz, niçin doğduk ve niçin ölmek zorundayız, yaşamamızın anlamı ne ve nasıl sürecek, iyi olarak yaptıklanmız neler ve çektiğimiz acılann anlamı ne, sorulannı sorarız.

Eğer, bu en genel düzeyde birisi tutarlı bir dünya görüşüne sahip değilse, benlik ve dünya anlayışı çözülür. 0 zaman, kendimizi “boş”, yaşamlanmızı “anlamsız” hissederiz; her şey bize bir hiçmiş gibi gelir. Burada yaşanılan yabancılaşma, genel bir tinsel yabancılaşmadır.

Sonuç olarak, başanlı bir dünya görüşü tüm bu düzeyleri (kişisel, toplumsal ve tinsel) tek bir tutarlı bütün içinde toplar. Eğer bu gerçekleşirse, o zaman birey kendinin kim olduğu, niçin burada olduğu, başkalarıyla arasındaki bağın ne olduğu ve nasıl davranmanın değerli olduğu konusunda bir parça fikre sahip olur. Aksi takdirde, eklemlenmesi gereken dünya parçalanacak ve birey herhangi bir düzeyde, belki de tüm düzeylerde yabancılaşma yaşayacaktır.

Bir dünya görüşünün başan ya da başarısızlığı, eski bir dünya görüşünün yenildiği yerde yeni bir dünya görüşünün doğuşu; sonuç olarak bireye ve onun kendi deneyimleri ve sezgileriyle ne kadar temasta olup olmadığına bağlıdır. Jung’un dediğine göre, “son tahlilde, temel şey bireyin yaşamıdır… Biz, kendi çağımızı yaratırız.”1 Bireyin kendi çağını yaratma deneyiminin en önemli kısmı dünya ve kendisi hakkın daki bilgisi olacaktır.

Son 2000 yılın büyük bölümünde, Batı’daki insanlann büyük çoğunluğu herhangi bir dini grubun üyesi olsun olmasın Yahudi Hıristiyan bir dünya görüşünü benimsedi. Bu dünya görüşünün insanlara bireyin kozmos ve doğayla nasıl bir bağ içinde olduğu konusunda bir anlayış sunduğu açıktır. İnsanlar tanrının suretinden yaratılmış, o aşkın tannnm özel ürünüydüler. Yaşamlarımızı tannnm yarattığı düzende sürdürdük ve bize yeryüzünde bir üstünlük verildi. Yaşamımızın sonunda bir çeşit yargılama, yeniden doğuş ya da ölüm sonrası yaşam yaşayacağız.

Fakat tanrının yarattığı düzen sadece kozmosla değil, toplumsal ve kişisel yaşamın hemen her ayrıntısıyla ilgilidir, tannya inanç ve onun yasasını veya Oğul’u kabullenme yoluyla, insan başkalarına nasıl davranması ve onlara karşı nasıl hissetmesi gerektiğini bilir; işini nasıl idare etmesi, çocuklan nı nasıl eğitmesi; binalarını nasıl inşa etmesi ve nasıl müzik bestelemesi, hatta nasıl, ne zaman ve hangi şartlar altında sevişmesi gerektiğini bilir. Mutlaka birçok önemsiz, günlük istisnalar olmuştur, fakat her birey yaşamının her düzeyini kapsayan, ona kim olduğu, nereye ait olduğu ve yaşamının neden bir anlamı olduğu konusunda bir anlayış sağlayan birleştirici bir temaya sahiptir. Geleneksel Yahudi Hıristiyan dünya görüşü tutarlılığını ancak dayalı olduğu birçok kozmolojik varsayımı modern bilimin yerle bir etmesiyle yitirmeye başladı. Bireyin kendisi ve dünyası hakkındaki gittikçe artan bilgisi artık Mukaddes Kitap’taki yaratılış hikayesi, dünya merkezli evren kozmolojisi, insanın özgünlüğünün biyolojisi, fiziğe karşı koyan mucizeler ruhu, kutsal haberciler ve ilahi müdahaleyle uyum sağlamaz hale geldi.

• 27 Ocak 2015
• Yorum yapılmamış
• Her Telden

Metafizik ve kuantum

Çağın yeni ruhu, anlamak, neden sonuç ilişkisini akılcı bir yolla dile getirmek ve meydana gelen bir şeyin mekaniğini tam anlamıyla açıklamaktı. Bu kitapta geniş yer vererek sözünü ettiğim mekanik dünya görüşü doğdu ve modern yaşamın hemen her yanına değindi.

Fakat Yahudi Hıristiyan dünya görüşünün bireyin her yönünü ve yaşamının her düzeyini tutarlı bir şekilde toparlayarak elde ettiği başarıyı mekanik dünya görüşü elde edemedi. Başarısızlığı, en başta bilinci açıklayamamasıyla ya da onun tanımını bile yapamamasıyla başladı. Amerikalı filozof Law rence Cahoone’m, “üç öldürücü ikilik” özneyle nesnenin ayrılması (zihin ve beden, içsel ve dışsal), bireyle ilişkilerinin ayrılması, insan kültürünün dünyasıyla biyofiziksel işlemlerin doğal dünyasının ayrılması diye adlandırdığı özellik yüzünden çok yıprandı.2 Mekanik dünya görüşü bize şeyleri açıklayan bir bilimle onlan şimdiye dek olmamış bir şekilde sömüren teknolojiyi başanyla vermiştir, fakat bunların bedeli insan yaşamının her düzeyinde yaşanan yabancılaşmadır.

Bu “üç öldürücü ikilik” bizi bilinçli insanlar olarak kendimizle (bedenlerimiz, geçmiş ve geleceğimiz) ötekiler veya doğanın dünyası ve gerçekler arasında nasıl bir bağ kuracağımız konusunda şüphede bıraktı. Bu sorulan çözmeye çalışırken, psikolojimiz, felsefemiz ve dinimiz zıt karşıt kutuplara yönelerek parçalandı. Bu çağ ile ilgili Yeats şöyle der: “Her şey dağılıyor, merkez artık şeyleri bir arada tutamaz bir halde.”

Zihinle bedenin veya içselle dışsalın birbirinden aynl ması aşırı uçta bir öznellik (nesnesiz bir dünya) ve aşırı uçta bir nesnellik (öznesiz bir dünya) ikiliğinin doğmasına neden oldu. İdealim, bu yüzden maddenin gerçekliğini veya önemini yadsıdı ve her şeyi zihne indirgedi. Öte yandan materyalizm zihnin gerçekliğini ve önemini yadsıdı ve her şeyi maddeye indirgedi. Freud içsel olanın gerçek ve ulaşılabilir, dışsal olanın ise bir yansımadan ibaret olduğunu varsaydı. Mistisizmin bir çok kolu bu görüşü benimsedi. Örneğin dünya Maya’nın, yanılsamanın peçesidir. Diğer bir uçta davranışçılık dışsal olanın gerçek olduğunu varsaydı fakat onun içselle olan ilişkisini yadsıdı, ruhsuz psikoloji haline geldi.

Bireyle ilişkilerinin birbirinden ayrılması, bir yandan abartılı bir bireyciliğe; diğer yandan da bireylerin anlamı veya önemini yadsıyıp insanların sadece ilişkileri üzerinde yoğunlaşan Marksizm benzeri zorlama bir toplulukçuluğa yol açtı.

Kültürle doğanın birbirlerinden ayrılması hem her çeşit göreceliğe (olgusal, ahlâksal, estetik ve tinsel değer yargıları) hem de dogmalara ve aşırı köktendinciliğe yol açtı.

• 27 Ocak 2015
• Yorum yapılmamış
• Her Telden