Sosyal fenomenler

Oynama Hakkı hareketi 2006’daki Torino Kış Olimpiyatlannda çok daha yaygın bir sosyal fenomen haline gelmiştir. Amerikalı hız kayağı sporcusu Joey Cheek kazananı alkışlamaktan çok gözümüzün önünde cereyan eden cömertliğe dikkat çekerek Olimpiyat ruhunu başka bir seviyeye taşımıştır. Cheek altın madalya ödülü olan 25.000 dolan Oynama Hakkı’ na bağışladı. Amerikan şirketlerinin de devreye girmesinden sonra bağışlar yağmur gibi akmaya başlamıştı. Ama bütün bunların arasmda en yürek ısıtan örnek Kanadalı atlet Clara Hughes’dan geldi. Kanadalı atletler için aynlan bir madalya ödülü olmamasına rağmen, Cheek’in örneğinden etkilenen ve kendi zaferini başkala nna da armağan etmek isteyen Hughes şahsi hesabından 10.000 dolar bağışta bulundu Oynama Hakkı’na. Şirketler bu fırsatı bir kez daha kaçırmadılar ve 200.000 dolarlık bir bağış daha yapıldı bu harekete. Bu üretken dağıtım, özgün bir cömertlik örneği olarak pek çok erdemi de banndırmaktadır bünyesinde. Hughes’un; yıllar süren fedakârlık, çalışma ve hırsın sonunda, böyle bir kişisel zafer anında, kendine destek olanlan bu şekilde onurlandırmış olması ne büyük bir tevazu örneğidir. Böyle rekabetçi bir alanda, spor zevkini muhtaç insanlarla paylaşarak kişisel zaferine daha da büyük bir anlam katması, sahip olduğu yürek ve bilincin idrak edilmesi değildir de nedir?

Bundan alabileceğimiz üç temel ders vardır. Birincisi, hepimiz spor, iş hayatı ve toplum hayatının ne pahasına olursa olsun kazanmaya odaklı bir rekabet alanı olduğunu düşünme eği limindeyizdir. Oysa insanın tek yapıtaşı bu değildir. Dürüst bir yürek, kişisel başarısını mümkün kılan ilişkileri ve bağlantıları, en büyük zafer anlarında bile görüp tanıyacaktır. Kimse, altın madalya podyumunda da olsa, yalnız başına duramaz. İkincisi, dünya cömertlik örneklerine hasret kaldığı için her doğru hareketin peşinden gitmeye hazır halde bekliyoruz. Hepimizin cesarete ve idrake ihtiyacı var; hepimizin içinde merhamet ve riskleri göze alacak kuvvet var. Örneklerin yaptığı, bizim zaten doğru ve mümkün olduğuna inandığımız şeyleri kendimizce denemeye özendirmektir sadece. Üçün cüsü, rahatlığımızı cömertliğe dönüştürebilecek anlar da var içimizde. Fazla ihtişamlı şekillerde
olmasa da, insanlığımızı paylaşırken seçimlerimiz, sözlerimiz ve eylemlerimiz başkalannı da takip etmeye kışkırtabilir.

Benzer bir örneği kendi hayatımızda da yaşadık. İtalya’dan aldığımız arazide bereketli bir içme suyu kaynağı bulduktan sonra bunu nasıl dağıtacağımızı düşünmek zorunda kalmıştık. Alında çok şanslıydık. Tek yapacağımız, boru ve pompa ayarlamaktı. Böylece istediğimiz kadar suyumuz olacaktı. Taşındıktan birkaç ay sonra yakınlardaki büyükçe bir arazi sahibi kapımıza dayandı. Komşuluk hoşbeşinden sonra ağzındaki baklayı çıkardı. Bu sudan o da yararlanmak istiyordu. Söylediğine göre, kendi arazisinden hiç su çıkmıyordu, şehir şebekesine çok uzak olduğu için ondan da yararlanamıyor du; kaldı ki bizim arazimizde su olduğunu başından beri biliyordu ama eski sahipleri kullanmasına izin vermemişlerdi. Adamın talebi üzerinde düşündük, bildik kaygılarımızı gözden geçirdik, kendine özgü İtalyan yasalarını araştırdık. Suyu paylaşırsak, diye düşünüyorduk, bize yetecek kadar kalacak mı? Adamın isteğini yerine getirecek olsak boru sistemini nasıl döşeyecektik? Buraya ilk geldiğimiz günden beri, çok göz önünde olmadan, daha ihtiyatlı, hatta şüpheci olmamız tavsiye ediliyordu. Ne de olsa buraya yabancıydık; bizi kolaylıkla kandırabilirlerdi. Ama adam komşumuzdu; hem din kardeşiydik hepimiz. Bu değerli kaynağı paylaşmakla ilgili kaygılarımıza meydan okumak zorunda hissediyorduk kendimizi.

Nihayet, suyu para vermeden kullanabileceğini söyledik komşumuza. Sadece o değil, çok geçmeden haberdar olan diğer komşular da şaşırmıştı bu armağanımıza. Hiç tanımadığımız insanlardan, vadinin ta öteki yakasındakilerden meyve sepetleri gelmeye başladı. Hikâye altı kilometre mesafedeki kasabaya kadar yayıldı. Kimileri bize aptal yabancılar gözüyle bakmaya başlamıştı. Ama çoğunluk bu hareketimizi cemiyete bağlılığımızın bir işareti olarak görmüştü. Sonradan öğrendik ki, bu su sadece komşumuzun ihtiyacını gidermekle kalmıyordu. Aynı binayı paylaşan dört aileye daha su temin edilmiş oluyordu. Bu, dağıtıma güzel bir örnek oldu. Su yüzyıllardır bizim arazimizdeydi ve muhtemelen bizden sonra da orada olmaya devam edecekti. Suyumuz bizim ihtiyacımızdan çok fazlaydı. Neticede biz doğru olanı yaptığımıza inanıyoruz. Sonucu riskli olsa da inandığımız şeyi uygulamış, muhtaç olanla paylaşmıştık. Toscana’daki bir malikânede Toprak Ana’ nın bize bahşettiği bir kaynak sayesinde komşularımız da büyüyüp gelişecekler.

Suyu paylaşırken komşumuzun şaşkınlığından da bazı dersler çıkardık. Adam paylaşmamızı beklemiyordu. Ve bu şaşkınlık da bulaşıcıydı. Cömertlik verilip alınırken, en beklenmedik zamanlarda başka cömertlikler doğurur. Verenin hayal edebileceğinden daha büyük bir dalga etkisidir bu.

• 06 Şubat 2015
• Yorum yapılmamış
• Her Telden

Neye ihtiyacın var?

En cömert dört sözcük “Teşekkür ederim,” ve “Özür dilerim,” ise, en cömert soru da, “Neye ihtiyacın var?” olmalıdır. Bunun, karşımızdaki herhangi birine, topluluklara ve de kendimize sorabileceğimiz en cömert soru olduğunu öğrendik deneyimlerimiz. İhtiyaç nedir? Bunu durduğunuz yerde tahmin etmeniz güçtür el bette bir fikriniz mutlaka vardır, ama sormadan asla bilemezsiniz. “Neye ihtiyacın var?” hasta ya da ölüm döşeğindeki bir insana da sorulacak en cömert sorudur. Cevap sürprizlerle dolu olabilir. Bizden daha az şeye sahip pek çok insan bizim sahip olduğumuz her şeyi isteyecek diye bir kural yoktur. Aynı şekilde paraya da ihtiyaçları olmayabilir. Bu cömert soruyu sormak, risk almayı gerektirir. Alacağınız cevap hoşunuza gitmese de hakikati ancak sorarak öğrenebilirsiniz. Kaldı ki, hepimizin en büyük ihtiyacı bu hakikattir aslında.

Bazen bu cömert soruyu sorduğumuz insanlar nasıl cevap vereceklerini bilemezler; çünkü daha önce kimse sormamıştır bunu onlara. Bu şartlar altında cevabı kendimiz vermeye çalışmamak, onlar kendi cevaplarını bulana kadar sormaya devam etmeliyiz. En büyük değişim ancak bu şekilde gerçekleşebilir.

Muhtaç kadınlara yardım etmek için kurdukları gruba bir gün, yakın zamanda Kana da’ya göç etmiş Somalili genç bir anne telefon etti.

Gönüllülerden biri kadının kaldığı daireye gitti. Oraya otobüsle ulaşması bile saatlerini almıştı. Kadının, üç yaşındaki kızıyla birlikte yaşadıkları odada buluştular.

“Neye ihtiyacın var?” diye sordu gönüllü, anneye.
“Televizyona. Televizyonum olursa kızımı susturabilirim. Apartmandakiler çok gürültü yapıyor diye şikâyet edip duruyorlar. Bizi buradan attırmalarından korkuyorum.”
“Başka neye ihtiyacın var?” diye sordu gönüllü. Kadın şok olmuştu. Tek ihtiyacının bir televizyon olduğunu sanıyordu.

“Şey, bir de yatak olabilir. Bu iyice gömüldü, sırtımı ağntıyor.”
“Başka neye ihtiyacın var?”
“Şey…” annenin yüzünde bir gülümseme belirmişti “bir de koltuk olursa sürekli yatağın üzerinde oturmaktan kurtuluruz.” “Peki başka neye ihtiyacın var?”
Arka arkaya gelen cevaplarla liste uzayıp gitmişti.
Gönüllü evine dönerken yan kapı komşusunun bir televizyonu dışarı çıkarıp bahçeye bıraktığını fark etti. “Yeni bir LCD aldım, buna yer kalmadı artık,” diyordu komşu.
“Çalışıyor mu peki?” diye sordu gönüllü.

“Tabii canım.” dedi komşu.

Her iş ya da proje cömertlikle ya da cömertlik olmadan yapılabilir. Aynı şekilde söylenen ya da yazılan her söz cömerttir ya da değildir. Daha önce de belirttiğimiz gibi, yazar olarak, okurlarımızın sadece farkında olmakla kalmayıp onlara karşı cömert olmayı da önemsiyoruz. Anlayışı paylaşmak için açık ve dürüst olmaya çalışıyoruz. Daha önce hiç sorulmamış sorular sorarak, daha önce hiç su yüzüne çıkarılmamış meseleleri ortaya koyarak başka soruların da doğmasını özendirmeye çalışıyoruz. Bu bir diyalogdur: biz de başkalarından öğrendik;
ve şimdi aldığımız bu derslerin başkalarına da yayılıp dağıtılacağını umuyoruz. Yazarlıkta cömertlik özellikle Edwina Vardey’den öğrendiğimiz bir kavram. Kitabımızı ona da adamamızın nedeni bu.

Edwina hayatı boyunca günlük tutmuştu. Bakmak zorunda olduğu beş çocuğa ve yaşlı annesine rağmen bu alışkanlığını bırakmamış, gündelik olayları ve çocuklarının sözlerini günlüğüne yazmıştı. Çocuklar yirmi bir yaşma geldiklerinde, küçükken söylediklerini derleyip küçük kitapçıklar yapmıştı, ikinci Dünya Sava şı’nda Kızılhaç’ta hemşirelik yaparken yazdığı günlükler o kadar ustaca ve detaylıydı ki, tarihçiler ve belgesel yapımcıları bu günlükleri referans olarak kullanmışlardı. Kitap editörlüğü e ğitimi de bulunan Edwina tarihe ve insanlann yaşamlarına o kadar meraklıydı ki, memleketi İngiltere’deki Surrey şehrinin ayrıntılı tarihini yazmaya girişmişti. Bölgedeki yaşlılarla görüşüp onlara gürültüsüz patırtısız sakin bir hayat gibi görünen geçmişlerini anlattırdı. Görüşülen her bir insanın hayatının, yörenin tarihini birer mozaik gibi resmettiği bu ses kayıtlan artık yerel Tarih Cemiyeti için paha biçilmez bir hazine.

• 06 Şubat 2015
• Yorum yapılmamış
• Her Telden

İhtiyacınız olanı almanın bilgeliği

Bu özellikle de kadınlar arasında yaygın. Üstlendikleri verici, koruyucu, düzenleyici, temizleyici, alışverişçi, sürücü, yönetici, işçi gibi onca sorumluluğa rağmen neyi almaya ihtiyacı olduğunun farkına varamıyor bu kadınlar. En yaygın bahane, “Hiç zamanım yok” oluyor. Aslında kast edilen, “Sürekli verdiğim için alamıyorum,” olmalı. Oysa zaman bizden başkasına ait değil. Oysa kendimize boşluk verdikçe zamanın da uzayıp esnediğini göremiyoruz. Ne kadar istersek isteyelim bir türlü bu meşguliyetten kurtulamıyoruz. Sınırlar koyarak, asıl önemsediklerimize sadık kalarak kendimize güvenimizi tazelemek zorundayız. Gereksiz bilgilerden kurtulmakta acımasız olmalıyız: e mail ya da cep telefonundan ulaşılırlığımızı kısıtla malı, televizyondan aldığımız bilgiyi önceliklerimize göre düzenlemeli, günde on dakika olsun kendi ihtiyaçlarımız üzerinde düşünmeliyiz. Fazlalıklardan kurtulmak ruhani anlamda, sırlarım, sürprizlerini ve fırsatlarını pratikte ortaya çıkaran temel bir prensiptir. Dolu olduğumuzda daha fazlasını alamayız. Ne kadar boş olursak o kadarını alma özgürlüğümüz olur.

Ancak cömertlik yalnızca aldığımızda da var olamaz. Özünde sosyal varlıklar olarak, önce aldıktan sonra vermeye başlarız. Uzmanlaşmadan önce öğrencilik devresi geçiririz; sanatçı ya da iş adamı olmadan önce bir çıraklık devresi geçiririz; manevi olarak bütünlüğe ermeden önce aşkın insanların tezgâhından geçeriz. Ve çoğu zaman bir başkasına verebileceğimiz en cömert şey almaktır.

İhtiyacınız olanı almanın bilgeliğini kazanma yolunda yapılabilecek en etkili egzersizlerden biri kendinize bir gün ayırmaktır (telefon, internet olmadan, tamamen yalnız başınıza). Yere uzanıp kollarınızı iki yana açın, yavaşça ve derin nefes alın; düşüncelerinizi nefesinize verirken zihin gözünüzden vücudunuzun en derindeki, en karanlık köşelerine doğru yol alın. Bu yeni yerinize alıştıktan sonra aşağıdaki sorulan sorun kendinize. İçinizdeki bilgeliğin sesi doğru cevaplan verecektir.

1. İhtiyacım olan ne?
2. Bunu nasıl alabilirim?
3. Bunun mümkün olması için ne yapabilirim?
4. Bana başka kim yardım edebilir?

Hayatında bir değişiklik yapma çağrısını içinde hisseden bir iş kadını bir arkadaşını ziyarete gittiğinde masasında özlü sözlerin bulunduğu bir takvim gördü. Orada yazan bir şey dikkatini çekmişti: “Sizin ihtiyacınız olanın size de ihtiyacı vardır.” (Kendi kendine tekrar ederken bir mantra gibi olmuştu) En çok neye ihtiyacı olduğunu bir süre düşündükten sonra yalnız ve izole hayatına son verip gönüllü çalışmalarla etrafındaki topluluklara katıldı. Normal işine de gittiği için günleri yoğun geçiyordu ama kendini en iyi hissettiği zamanlar, genelde karşılaşma fırsatı bulamadığı insanlarla bir arada olabildiği aşevinde geçirdiği zamanlardı. Yine orada başka bir gönüllüyle tanıştı ve birlikte başka projelerde çalışmaya başladılar.

• 05 Şubat 2015
• Yorum yapılmamış
• Her Telden